دستاوردهای طرح‌ها و پروژه‌های دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری تا پایان سال 1401

1- ظرفیت‌سازی، نهادسازی، توسعه کسب و کار:

1ـ1ـ پروژه انتخاب و آموزش زنان تسهیلگر توسعه روستایی: طرح "انتخاب و آموزش زنان تسهیلگر توسعه روستایی" از سال 1378 در روستاهای بالای 50 خانوار به اجرا در آمده است. زنان تسهیلگر توسعه به عنوان عوامل مردمی و داوطلب بومی، موجب تسهیل در اجرای پروژه‌های ویژه زنان روستایی و عشایری و بالا بردن افزایش ضریب موفقیت اجرای طرح‌ها و پروژه‌های توسعه‌ای می‌شوند. تا کنون تعداد 10602 تسهیلگر در 27031 روستا ثبت در سامانه جامع پهنه‌بندی و داده‌های کشاورزی شده است و به میزان 72660 نفرروز آموزش‌های مرتبط با نیازهای حرفه‌ای این تسهیلگران ارائه شده است

1ـ2ـ پروژه تربیت مربیان حرفه‌ای تسهیلگری : این دفتر طی سال‌های گذشته با هدف ظرفیت‌سازی در نیروی کارشناسی، از دانش و علوم روانشناسی، اجتماعی و اقتصادی توسط اساتید داخلی و بین‌المللی بهره جسته است. معمولاً در هر سال تعدادی از کارشناسان سطوح مختلف تحت پوشش برنامه توانمندسازی قرار می‌گیرند. از سـال 1397 با اجرای برنامه "آموزش آموزشگران تسهیلگری" در این دفتر؛ شناســایی، انتخـاب و برنامه‌ریزی برای واجدین شرایط جهت شرکت در این برنامه با الزامات و شاخص‌های از پیش تدوین شده در دستور کار قرار گرفت. سپس در سال 1398 موسسه آموزش و ترویج کشاورزی با بهره‌گیری از تجارب کارشناسان این دفتر ذیل برنامه تربیت مربیان حرفه‌ای کشاورزی، " تربیت مربیان تسهیلگری " را با در نظر گرفتن دو فرایند موازی به شرح زیر آغاز نمود که همچنان ادامه دارد:

1- توسعه ظرفیت و توانمندی فراگیران برنامه تربیت مربی تسهیلگری

2- بکارگیری رویکرد تسهیلگری در جوامع محلی برای اجرای پروژه‌های تخصصی کشاورزی

از سال 1397 تا کنون؛ 60 نفر از  گروه هدف به عنوان مربی تسهیلگری  تربیت شده که به میزان 4835 نفر روز آموزش دیده‌اند.

1ـ3ـ پروژه حمایت از تشکیل و راه‌اندازی صندوق‌های اعتبارات خرد زنان روستایی و عشایری:  تجربه صندوق‌های اعتبارات خرد در كشورهاي مختلف نشان داده است كه زنان، علاوه بر استفاده از وام‌های خرد در توسعه فعاليت‌های اقتصادی خود، با كسب عادت به پس انداز نمودن، به تدريج استقلال و اعتماد به نفس لازم براي اداره و مدیریت خانه و خانواده را به دست مي‌آورند. همچنین عضویت زنان در این نهادهای اجتماعی ـ اقتصادی، در تقويت شبكه روابط محلي و تحكيم روابط اجتماعي نیز نقش مؤثری دارد. در اين نهادها، زنان روستايي و عشايري با اندوختن سرمایه‌های اندک خود، وام دریافت می‌کنند و ضمانت وام گیرنده به صورت زنجیره‌ای بین اعضا صورت مي‌گيرد. وام‌های اعطا شده برای انجام فعالیت‌های کشاورزی و با اولویت انجام فعالیت‌های گروهی پرداخت می‌شود.

تا پایان سال 1401، 4275 صندوق اعتبارات خرد روستایی و عشایری ایجاد شده است که از این تعداد، 3850 صندوق فعال می‌باشد و تعداد کل اعضا 117628 نفر است.

همچنین، صندوق‌های حمایت از توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری (صندوق شهرستانی) در 9 استان و 20 شهرستان با ساماندهی 450 صندوق اعتبارات خرد و با سرمایه کل 27 میلیارد تومان و با تحت پوشش قرار دادن تعداد 17000 نفر عضو، شبکه‌سازی شده است.

1ـ4ـ پروژه مدیریت و توسعه کسب و کارهای زنان روستایی و عشایری: بهبود و توسعه کسب و کارهای اقتصادی خرد زنان روستایی و عشایری، نیاز به ارتقا مهارت­های تخصصی زنان در حوزه مدیریت بهینه کسب و کار، شناسایی بازار فروش و ایجاد بازارهای جدید دارد. ارائه این آموزش‌های تخصصی سبب می‌شود تا صاحبان مشاغل، قبل از راه­اندازی کسب و کار، حین اجرای فعالیت و در مرحله توسعه کسب و کار خود، توان بررسی هزینه فایده طرح، شرایط موجود و بالقوه پروژه و منطقه و تحلیل شرایط بازار و سایر عوامل زمینه­ای مؤثر بر توسعه فعالیت­های اقتصادی را داشته باشند. در این راستا گروه ترویج کارآفرینی و بهبود کسب و کار زنان روستایی و عشایری دفتر، پروژه ارائه خدمات مشاوره‌ای فنی به کسب و کارهای ایجادی در صندوق‌های اعتباری خرد زنان روستایی را در دستور کار خود قرار داده است و با استفاده از تجریبات طرح اقدام جامع و نظام‌مند اشتغال و کارآفرینی زنان روستایی و عشایری که در 18 استان کشور طی سال‌های 1400-1396 به اجرا در آمد، سعی نمود در 7 استان؛ آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، خراسان رضوی، خوزستان، زنجان و سمنان، پروژه توسعه کسب و کار طراحی و اجرا نماید.

تا کنون در 18 استان و 152 شهرستان، تعداد 649 نفر مربی کسب و کار  و 110 نفر مربی ارشد کارآفرینی و کسب و کار روستایی فعالیت می‌کنند. همچنین تعداد 11400 نفر زن روستایی و عشایری آموزش‌های مربوط به ایجاد و توسعه کسب و کار  را دیده اند.

2- پروژه‌های تخصصی کشاورزی:

2ـ1ـ پروژه نوغانداری و توسعه توتستان‌ها با تاکید بر تکمیل زنجیره ارزش ابرایشم

- آموزش نوغانداری و تکمیل زنجیره ارزش ابریشم به میزان 12409 نفرروز، تولید 165404 کیلوگرم پیله تر،  ایجاد 63  تلنبار طبقاتی دو منظوره

- کاشت 51914  نهال توت در قالب بوستان و نهالستان‌های توت در روستاها به منظور آماده‌سازی زیرساخت اجرای طرح  نوغانداری و بدنبال آن  اثرات مثبت زیست محیطی حاصل از کاشت نهال (جلوگیری از فرسایش خاک و ...)

- ایجاد 5 سایت‌ ترویجی تکمیل زنجیره ارزش ابریشم در 5 استان‌ مازندران، گیلان، گلستان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی به منظور آگاهی بخشی و ترویج ارزش افزوده ابریشم در بین زنان نوغاندار با تأمین دستگاه نخی‌ریسی ویژه صندوق‌های اعتباری خرد زنان روستایی

- تربیت 100 نفر تسهیلگر حرفه‌ای نوغانداری در استان­های گیلان، مازندران، گلستان، خراسان رضوی و خراسان شمالی

2ـ 2ـ پروژه پرورش طیور بومی با تاکید بر تکیمل زنجیره ارزش

- در ترویج پرورش طیور بومی با مشارکت زنان روستایی و عشایری، از محل اعتبارات استانی، از مجموع 13 استان مجری، 5 استان فارس، بوشهر، مرکزی، هرمزگان و منطقه جنوب کرمان نسبت به ایجاد و راه‌اندازی 42 سایت و 8 استان‌ دیگر، تنها به برگزاری دوره آموزشی به میزان 4540 نفرروز اقدام نموده‌اند.

2ـ3ـ پروژه پرورش دام سبک با تاکید بر تکمیل زنجیره ارزش

- 4026 نفرروز آموزش مدیریت پرورش دام سبک به زنان روستایی و عشایری

- ایجاد و راه‌اندازی 78 سایت پرورش دام سبک با مشارکت زنان روستایی و عشایری

- ایجاد یک سایت‌های زنجیره ارزش (تبدیل کرک و مو به پارچه و ...) در استان خراسان جنوبی

- ترویج پرورش نژادهای بومی (عدنی، سربیشه، تالی، بنگالی و ...) در منطقه و حفظ ذخایر ژنتیکی نژادهای بومی

2ـ4ـ پروژه ترویج تولید و مصرف محصولات گواهی شده و استاندارد با تاکید بر توان افزایی جوامع محلی

طرح توان‌افزایی زنان روستایی و عشایری در تولید و مصرف محصولات گواهی‌شده با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و سازمان ملی استاندارد با تاکید بر حفظ و صیانت از بنیان خانواده، افزایش امنیت غذایی خانوار روستایی و تقویت نقش زنان روستایی و عشایری در توسعه پایدار کشاورزی کشور، از سال 1395 با یک برنامه آموزشی ملی آغاز شد. در اولین گام، کارشناسان و زنان روستایی و عشایری با استانداردسازی محصولات کشاورزی آشنا شدند. از سال1396 با امضای موافقتنامه فیمابین وزارت جهاد کشاورزی و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، تحت عنوان (پروژه ترویج تولید و مصرف محصولات گواهی شده و استاندارد با تاکید بر توان‌افزایی جوامع محلی)، طرح توان‌افزایی زنان روستایی و عشایری در تولید و مصرف محصولات گواهی‌شده، ابعاد آموزشی ‌ـ اجرایی پیدا کرد.

     اجرای پروژه (ترویج تولید و مصرف محصولات گواهی شده و استاندارد با تاکید بر توان افزایی جوامع محلی) با امضای موافقتنامه همکاری مشترک فیمابین وزارت جهادکشاورزی و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، در خرداد ماه سال 1400، برای چهارمین سال متوالی، ادامه پیدا کرد. بر اساس مفاد موافقتنامه، اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح، به دو مرحله تقسیم شد. درمرحله اول، اعتبار لازم برای انتخاب سایت و تولید محصول استاندارد در 21 استان کشور تخصیص داده ‌شد. با تشکیل کمیته‌های استانی مشتمل بر نمایندگانی از مدیریت‌های هماهنگی ترویج کشاورزی استان‌ها و بخش‌های تخصصی کشاورزی، مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، سازمان غذا و دارو، سازمان محیط زیست و سازمان استاندارد، 117 سایت برای تولید محصول استاندارد انتخاب شد که از این تعداد 113محصول تولید شده، موفق به دریافت گواهی شدند. مرحله دوم اعتبار موافقتنامه مذکور، در شهریور 1401 به 11 استان تخصیص یافت و تعداد 45 سایت برای تولید محصول سالم انتخاب شدند که از این تعداد 38 محصول موفق به دریافت گواهی شدند.

     از مجموع 162 محصول تولید شده در پروژه ترویج تولید و مصرف محصولات گواهی شده و استاندارد در سال 1401، تعداد 154 محصول، موفق به دریافت گواهی "پروانه کاربرد نشان حد مجاز آلاینده‌ها درمحصولات کشاورزی" از سازمان ملی استاندارد ایران شدند. همچنین دوره‌های آموزشی متناسب با هر محصول با تاکید بر مدیریت بهینه آب و خاک و نهاده‌های شیمیایی، برای 4103 نفر و به میزان 12736 نفرروز برگزار شد.

در مجموع از سال 1396 تا پایان سال 1401 تعداد گواهی‌های اخذ شده برای محصولات کشاورزی به تعداد 762  مورد گواهی استاندارد بوده است.  

2ـ5ـ پروژه ایجاد باغچه‌های سلامت خانگی و برنامه بهبود تغذیه

- ایجاد 3908 سایت در قالب باغچه‌های سلامت

- آموزش زنان روستایی و عشایری به میزان 26309 نفرروز

- کمک به ایجاد امنیت غذایی و ارتقای سطح سلامت خانوارهای روستایی

- استفاده بهینه از پتانسیل‌های موجود در مزارع کوچک و کرت‌های خانگی برای تغذیه سالم

- ایجاد حساسیت نسبت به اهمیت سلامتی در جامعه محلی

- کاهش هزینه‌های خانوارهای روستایی با توجه به تولید محصولات کشاورزی در حیاط خانه‌های روستایی

- ارتقای سلامت جامعه هدف از طریق افزایش سطح تعاملات بین سازمانی

- همچنین آموزش‌های بهبود تغذیه با همکاری مشترک کارشناسان استانی سازمان بهداشت درمان و آموزش پزشکی و کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی تمام استان‌ها اجرا شد. شایان ذکر است آموزش‌های ایجاد باغچه‌های خانگی برای ذینفعان، کاملاً با تاکید بر مدیریت منابع آب، خاک و نهاده‌های شیمیایی بوده و در برخی از سایت‌های آموزشی با اعطای بذر سالم و ارگانیک از سوی وزارت جهاد کشاورزی، فراگیران مورد تشویق قرار گرفتند.

2ـ6ـ طرح کاهش ضایعات با تولید کمپوست و به کارگیری آن در باغچه­های سلامت

- 556 سایت تولید کمپوست خانگی در 32 استان در سال 1401 ایجاد شد. در این سایت‌ها بالغ بر 16332 کیلوگرم کمپوست تولید و در باغچه‌های سلامت خانگی و  مزارع شخصی مورد استفاده قرار گرفت. همچنین مازاد تولید نیز به فروش رسید. نکته قابل توجه آن است که میزان متفاوت کود تولید شده در سایت‌های مختلف، به دلیل نوع سایت تولید کمپوست بوده که گاهی فقط خانگی (محدود به ضایعات خانگی) و در برخی موارد نیز سایت‌های گروهی در روستا (ضایعات دامی و کشاورزی روستا) به عنوان مواد اولیه مورد استفاده قرار گرفته شده است. 

- برگزاری کارگاه آموزشی به میزان 10862  نفرروز ویژه آموزش به زنان روستایی و عشایری

- تهیه یک بروشور از فرآیند تولید و کمپوست خانگی و معرفی آنها از طریق نشریه‌های ترویجی و رسانه‌های استانی و ملی

- معرفی کارشناسان تخصصی طرح در استان‌ها و تولیدکنندگان برتر استانی در زمینه تولید کمپوست، جهت ارایه سخنرانی پیرامون تجارب اجرای طرح کمپوست در برنامه‌ی مشترک با سازمان مردم نهاد «صلح و محیط زیست»