همانطور که می دانید مسلمانان قبل از هجرت گروهی اندک ،ضعیف،بی پشتوانه و بدون سازمان و تحت ظلم و ستم قریش بودند .با هجرت به مدینه ،اولین هسته حکومت اسلامی تشکیل شد و مسلمانان تشکل و نظام یافتند و با فراهم شدن این شرایط ،اذن دفاع نیز صادر شد از آن به بعد مسلمانان برای پیشبرد اهداف الهی و دفاع از نظام اسلامی در مقابل هجوم های پی در پی متجاوزان،در جنگهای بسیاری شرکت کردند که در بسیاری از آنها شخص پیامبر (ص)فرماندهی را به عهده داشت و در بعضی دیگر فرمانده تعیین می کرد .بررسی تفصیلی این جنگها و سیره نظامی رسول خدا (ص) درسهای بسیاری به ما می آموزد که یکی از آنها را مطرح می کنیم.

رعایت اصول نظامی:

پیامبر(ص) تمام اصول و تاکتیک های نظامی را به کار می گرفت تا بتواند با کمترین تلفات ،بیشترین پیروزی را کسب نماید .بعضی از اصول نظامی و تاکتیک های جنگی که بوسیله رسول خدا (ص) اعمال می شد ،به شرح زیر است:

1- جمع آوری اطلاعات

همه مسلمانان و قبیله های هم پیمان آنان، اعم از مشرک و مسلمان خود را موظف می دانستند که تحریکات دشمنان را زیر نظر داشته باشندو از همین رو به محض اینکه گروهی تصمیم به اقدام علیه مسلمانان می گرفتند ،خبر گیران به مدینه می آمدند و به پیامبر (ص)گزارش می دادند .هجوم سریع و پیشگیرانه مسلمانان به دشمنان بیشتر مرهون همین دستگاه اطلاعاتی مردمی بود.

در تاریخ ده ساله بعد از هجرت ،با وجود اینکه دشمنان اسلام فراوان ، پُر کینه و فعال بودند و سعی داشتند مسلنانان را غافلگیر کرده و از پای در آورند ،ولی هیچ گاه موفق نشدند .اگر هم گاهی چند نفر به حومه مدینه هجوم می آوردند ،سریع فرار می کردند تا با عکس العمل تند و شدید پیامبر (ص)مواجه نشوند .
مسلنانان هنگام هجوم دشمن نیز ،با اعزام دیده بانها و جاسوس ها اطلاعات لازم در مورد تعداد دشمن ، کیفیت و کمیت تجهیزات آنان و دیگر مسائل را کسب کرده و با توجه به مجموعه آن اطلاعات ،طرح عملیات و دفع هجوم را ترسیم و اجرا می کردند.

2- حفاظت اطلاعات.

پیامبر(ص) در سیره نظامی خویش به حفظ اطلاعات اهمیت بسیاری می دادکه به عنوان نمونه:

وقتی پیامبر(ص) تصمیم به فتح مکه گرفت، بدون اینکه مقصد را بیان کند، دستور بسیج عمومی داد. گروهی گمان کردند، پیامبر(ص) قصد حمله به ثقیف را دارد و گروهی دیگر تصور می کردند، اراده شام کرده است و... حتی نزدیکان پیامبر(ص) از مقصد مطلع نبودند. ابوبکر وقتی دخترش عایشه را مشغول تهیه مقدمات سفر دید، از او پرسید: پیامبر اراده کجا را دارد؟ او جواب داد: نمی دانم، شاید بنی سُلیم، هوازن، ثقیف یا جای دیگر.

پیامبر(ص) در پیامهایی هم که برای روسای قبایل می فرستاد، بدون اینکه مقصد را بیان کند، آنان را مأمور می‌کرد تا نیروهای خود را جمع آوری نموده و هر کدام در نقطه ای معینبه سپاه بپیوندند و در ضمن همین اطلاعات را نیز مخفی کنند.

تمام راههای خروجی شهر نیز تحت کنترل دقیق بود و از ورود و خروج افراد و مسافران جلوگیری می شد و با توجه به همین تدابیر بود که هیچ کس نتوانست از مقصد پیامبر(ص) آگاه شود و قریش را مطلع گرداند، بجز فردی بنام حاطب بن ابی بلتعه که از قرائنی هدف را تشخیص داده بود. وقتی رسول گرامی اسلام (ص) از این جریان اطلاع یافت نه تنها نگذاشت آن اطلاعات به مکه برسد بلکه حاطب را نیز توبیخ کرد.

با این تمهیدات امنیتی و حفاظتی بود که رسول گرامی اسلام (ص) توانست قبل از اینکه مشرکین مکه با خبر شوند سپاه خود را در اطراف شهر مکه مستقر نماید و فرصت هیچ گونه حرکتی را به قریش نداد تا بتوانند خود را آماده دفاع کنند ولذا وقتی که شهر را محاصره دیدند برای حفظ جانشان مجبور به تسلیم شدند .و مکه بدون هیچ جنگ وخونریزی به دست مسلمانان افتاد.

اگر این این چاره اندیشی های پیامبر اسلام (ص) نبود معلوم نبود که در آن زمان مکه فتح گردد .واصلاً معلوم نبود مسلمانان بتوانند پیروز شوند.

یکی دیگر از مواردی که در زندگی پیامبر (ص)در رابطه با حفاظت به چشم می خورد :

مکر دشمنان بر علیه پیامبر (ص) :

وَإِذ یَمکُر بِکَ الَّذینَ کَفَروا لِیُثبِتوکَ أَو یَقتُلوکَ أَو یُخرِجُوکَ َو یَمکُرُونَ وَ یَمکُرُ الله وَ اللهُ خَیرُ الماکِرِینَ .(انفال آیه 30) ای رسول یاد آور وقتی را که کافران با تو مکر می کردند تا تو را به بند کشند یا به قتل رسانند یا از شهر مکه بیرون کنند .اگر آنها با تو مکر کنند خدا هم با آنان مکر می کند وخدا بهتر از هر کسی می تواند مکر کند.

در ابتدای ظهور اسلام بعد از آنکه دشمنان نتوانستند به هیچ طریقی پیامبر (ص) را از هدف خود باز دارند ،بر آن شدند که از هر قبیله ای یک مرد جنگجو انتخاب شود و شبانه به خانه حضرت محمد (ص)یورش برند و او را به قتل برسانند که از آن شب در تاریخ اسلام به عنوان لیلة المبیت یاد می شود.

(وَ مِن النّاسِ مَن یَشرِی نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللهِ وَ اللهُ رَءوُفٌ بِالعِبادِ ) (بقره آیه 207)

برخی از مردم در راه رضای خدا از جان خود می گذرند و خدا نسبت به بندگان آگاه است.

پیامبر (ص) بعد از آنکه از نقشه دشمن اطلاع پیدا کرد ، جریان را با امیر المومنین علی (ع) در میان گذاشت و آن حضرت حاضر شد که در بستر رسول گرامی اسلام بخوابد . و همان روپوشی که مخصوص پیامبر بود روی خود انداخت ، و رسول خدا (ص) در آن موقع از منزل خارج شد و به سوی خارج از شهر و غار ثور حرکت نمود ، در بین راه ابوبکر را دید و او را به همراه خود به غار برد در آن هنگام ابوبکر دائماَدر ترس بود که رسول گرامی اسلام به او فرمود: « لا تًحزن إن اللّه معنا » نترس و اندوهگین مباش همانا خدا با ماست.

نکات حفاظتی که در این جریان به چشم می خورد وهمه آنها را پیامبر (ص) خیلی دقیق اجرا نموده است عبارتند از:
1- اطلاع یافتن از نقشه دشمن.

2- چاره اندیشی در مقابل این توطئه.

3- خالی نگذاشتن بستر خود در آن موقعیت.

4- قرار دادن همان رو پوش مخصوص خود بر روی امیر المومنین(ع)

5- بردن ابوبکر به همراه خود به داخل غار.

هر کدام از این موارد را اگر پیامبر(ص) اجرا نمی کرد مطمئناَ نمی توانست آن شب از دسترس دشمن دور شود ولی رسول گرامی اسلام(ص) با آگاهی و فهم دقیق مسائل و بینش اطلاعاتی و حفاظتی خویش همه این مراحل را به خوبی اجرا نمود و خود و اسلام را از آن مرحله عبور داد.